ଇରମ – ଦ୍ୱିତୀୟ ଜାଲିଆନାୱାଲା ବାଗ୍
By – subhasmita Aug 13 2025
ପରାଧୀନ ଭାରତରେ ମାତୃଭୂମିକୁ ଗୋରା ସରକାରଙ୍କ କବଳରୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଶତାବ୍ଦୀ ଧରି ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଚାଲିଛି । ଏହି ସଂଗ୍ରାମର ଏକ ଦୁଃଖଦ ଏବଂ ହୃଦୟବିଦାରକ ଦୃଶ୍ୟ ହେଉଛି ୧୯୧୯ରେ ପଞ୍ଜାବର ଅମୃତସରରେ ଘଟିଥିବା ଜାଲିଆନାୱାଲା ବାଗ୍ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ । ସେଠାରେ ଶହାଦତ ପାଇଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟାଧିକ ନାଗରିକମାନେ ପିଲା, ମହିଳା, ବୃଦ୍ଧ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଅଗ୍ନିରେ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।
କିନ୍ତୁ, ପଞ୍ଜାବରେ ହେଉଥିବା ଏହି ଦୁର୍ଦାନ୍ତ ଘଟଣା ମାତ୍ର ଏକ ଉଦାହରଣ । ଓଡ଼ିଶାର ଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲାର ବାସୁଦେବପୁର ଠାରୁ ୧୬ କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ଥିବା ଇରମ ନାମକ ସ୍ଥାନଟି ମଧ୍ୟ ଏପରି ଏକ ରକ୍ତତୀର୍ଥ ରୂପେ ପରିଚିତ । ଏଠାକୁ “ଦ୍ୱିତୀୟ ଜାଲିଆନାୱାଲା ବାଗ୍” ବୋଲି ମଧ୍ୟ ଅଭିଧାନ କରାଯାଏ ।
ଇରମ ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବରେ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ଆଶ୍ରୟସ୍ଥଳ ଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଜନସଭା ବୋଲି ମିଳିଥିଲେ । ୧୯୨୦ରୁ ଏଠାରେ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ନେତା ଉତ୍କଳମଣୀ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ, ଉତ୍କଳକେଶରୀ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗାନ୍ଧୀବାଦୀ ଚିନ୍ତକମାନେ ଚିନ୍ତାଧାରା ପ୍ରସାର କରୁଥିଲେ ।
୧୯୪୨ରେ ଭାରତଛାଡ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ବାସୁଦେବପୁର ପୁଲିସ୍ ଥାନାରୁ ଡିଏସ୍ପି କୁଞ୍ଜବିହାରୀ ମହାନ୍ତିଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଫୌଜଦଳ ଇରମ ଅଭିମୁଖେ ଯାଇ, ସନ୍ଧ୍ୟା ୬:୩୦ରେ ଏଠାରେ ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଜନସଭା ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରାଯାଇଥିଲା । ତିନି ପାର୍ଶ୍ୱରୁ ପଡ଼ିଆରେ ବନ୍ଦ ଥିବା କାରଣରେ କେହି ପଳାଇପାରିନଥିଲେ । ଏହି ଘଟଣାରେ ୨୯ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ, ଯାହାର ମଧ୍ୟରୁ ଓଡ଼ିଶାର ଏକମାତ୍ର ମହିଳା ସହିଦ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ । ୫୬ ଜଣ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ।
ଏହି ଦୁଃଖଦ ଘଟଣାର ସ୍ମୃତିରେ ଇରମକୁ “ରକ୍ତତୀର୍ଥ” ଓ “ତ୍ୟାଗଭୂମି” ବୋଲି ପରିଚିତ କରାଯାଏ । ଓଡ଼ିଶାର ଏହି ରକ୍ତମାୟ ସ୍ଥଳ ଓଡିଆ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କ ଦୃଢ଼ ସଂଘର୍ଷ ଓ ବଳିଦାନର ସ୍ମାରକ ଭାବେ ଅମର ରହିଛି ।
ଆସନ୍ତୁ, ଏହି ଇତିହାସ ଓ ଶହିଦଙ୍କ ସ୍ମୃତିକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇ, ଆମର ସ୍ୱାଧୀନତାର ମୂଲ୍ୟକୁ ଆଜି ପୁଣି ଏକଥା ମନେ ପକାଇବା ।
About the Author
